W latach 2020-2022 eksperci z Wydziału Dowodzenia i Operacji Morskich brali udział w projekcie pt. „Międzysektorowe wyzwania: specjalista ds. ochrony dóbr kultury na wypadek sytuacji kryzysowej i wojny – opracowanie programu studiów podyplomowych, dedykowanych pracownikom działającym na pograniczu dziedzin”, realizowanym przez Akademię Marynarki Wojennej w Gdyni w partnerstwie z Instytutem Kultury Willa Decjusza i Stowarzyszeniem Willa Decjusza w Krakowie. Projekt realizowano w ramach Programu Edukacja, finansowanego z Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego na lata 2014-2021. Projekt korzystał z dofinansowania o wartości 155 550 EUR otrzymanego od Islandii, Liechtensteinu i Norwegii i 27 450 EUR otrzymanych ze środków budżetu państwa polskiego.
Ochrona dóbr kultury, rozumiana jako opieka nad nimi w czasie pokoju i zabezpieczenie ich w czasie kryzysu lub konfliktu zbrojnego, zobowiązuje osoby w nią zaangażowane oraz postronnych użytkowników do konkretnych działań dostosowanych do czasu i okoliczności. Doświadczenie pokazuje, że skuteczność działań ratunkowych uzależniona jest od stopnia przygotowań oraz przeszkolenia właścicieli, zarządców i użytkowników obiektów zabytkowych oraz personelu instytucji gromadzących dobra kultury. Kluczowe jest należyte przygotowanie obiektów, zbiorów i zajmującego się nimi personelu do sprostania zagrożeniom i wyzwaniom, jakie stawiają różnorodne i trudne do przewidzenia sytuacje kryzysowe i konflikty zbrojne.
W ramach projektu pracowano nad zagadnieniem w sposób kompleksowy, uwzględniając zarówno perspektywę cywilną, jak i służb mundurowych. Interdyscyplinarny zespół ekspercki opracował program studiów podyplomowych we wskazanym obszarze oraz komplet publikacji.
Koordynatorem ze strony AMW była dr hab. Marta Szuniewicz-Stępień, prof. AMW. Eksperci WDiOM opracowali zagadnienia zw. m.in. z ochroną podwodnego dziedzictwa kultury (kmdr dr hab. Dariusz R. Bugajski, prof. AMW), ochroną dóbr kultury w międzynarodowym prawie humanitarnym konfliktów zbrojnych (dr hab. Marta Szuniewicz-Stępień, prof. AMW), ochroną dóbr kultury w działaniach CIMIC podczas misji stabilizacyjnych i pokojowych (dr Radosław Tyślewicz), zadań Sił Zbrojnych RP i innych służb mundurowych w zakresie ochrony dziedzictwa kultury (kmdr mgr inż. Jacek Wajchert), ochroną obiektów dziedzictwa kultury innych państw na terytorium RP (dr Radosław Tyślewicz), ochroną dóbr kultury w międzynarodowych operacjach wojskowych (dr hab. Marta Szuniewicz-Stępień, prof. AMW).
Zakończenie projektu zbiegło się z ważnymi okolicznościami geopolitycznymi: konfliktem zbrojnym na terytorium Ukrainy i zamierzonymi aktami Rosjan na obiekty dziedzictwa kultury. W kraju podjęto szereg działań zmierzających do ewaluacji i doskonalenia poziomu zabezpieczeń polskich zabytków i stopnia przygotowania kadr odpowiedzialnych za ochronę dóbr kultury na wypadek szczególnych zagrożeń. Kontekst ten spowodował skokowy wzrost zainteresowania samym projektem i jego efektami, dlatego też z przyjemnością udostępniamy w otwartym dostępie komplet publikacji pod zbiorczym tytułem „OCHRONA DÓBR KULTURY W SYTUACJACH KRYZYSOWYCH I KONFLIKTACH ZBROJNYCH”, mając nadzieję, że staną się one wartościowym źródłem wiedzy i będą służyć pomocą w działaniach na rzecz ochrony dziedzictwa kultury.
Publikacje w formie e-booków do pobrania poniżej:
- Monografia „Ochrona dób kultury w sytuacjach kryzysowych i konfliktach zbrojnych”, red. Katarzyna Góralczyk i Marta Szuniewicz-Stępień (tom I)
- Monografia „Ochrona dób kultury w sytuacjach kryzysowych i konfliktach zbrojnych”, red. Katarzyna Góralczyk i Marta Szuniewicz-Stępień (tom II)
- „Ochrona dób kultury w sytuacjach kryzysowych i konfliktach zbrojnych. Kazusy i instrukcje”, red. Katarzyna Góralczyk i Marta Szuniewicz-Stępień
- „Ochrona dób kultury w sytuacjach kryzysowych i konfliktach zbrojnych. Wybór źródeł krajowych”, red. Katarzyna Góralczyk, Krzysztof Sałaciński, Marta Szuniewicz-Stępień
- „Ochrona dób kultury w sytuacjach kryzysowych i konfliktach zbrojnych. Wybór źródeł międzynarodowych”, red. Katarzyna Góralczyk, Marek Lemiesz, Marta Szuniewicz-Stępień
Na Wydziale podjęto działania zmierzające do uruchomienia studiów podyplomowych w zakresie ochrony dóbr kultury w sytuacjach kryzysowych i konfliktach zbrojnych [zob. Program studiów].
10 czerwca br. odbyła się w Muzeum MW w Gdyni konferencja naukowa pt. Ochrona dóbr kultury w sytuacjach kryzysowych i konfliktach zbrojnych”, która miała służyć m.in. promocji projektu i jego efektów https://wdiom.amw.gdynia.pl/konferencja-naukowa-pt-ochrona-dobr-kultury-w-sytuacjach-kryzysowych-i-konfliktach-zbrojnych
Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich pragnie stworzyć na AMW platformę wymiany doświadczeń różnych środowisk działających na rzecz ochrony dziedzictwa kultury, która w przyszłości mogłaby posłużyć szerokiemu partnerstwu merytoryczno-instytucjonalnemu w działaniach mających na celu doskonalenie krajowego systemu ochrony dóbr kultury w sytuacji szczególnych zagrożeń.